H Θεσσαλονίκη και το ιστορικό της κέντρο
Θεσσαλονίκη είναι το ιστορικό της κέντρο. Είναι τα μνημεία αξιοθέατα του βυζαντινού, του ρωμαϊκού του οθωμανικού και του εβραϊκού της παρελθόντος. Είναι η παραλία της, που εκτείνεται σε όλη της την ανατολική πλευρά. Είναι οι γειτονιές και οι συνοικίες της από τη Νεάπολη και τη Μενεμένη ως την ιστορική Τούμπα και την προσφυγική Καλαμαριά. Είναι κι οι πλατείες της, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του σχεδίου πόλης και κρύβουν μέσα τους μια γοητεία και ομορφιά, καθώς αντανακλούν το γοητευτικό ιστορικό παρελθόν, το δυναμικό παρόν και τις προοπτικές, για ένα καλύτερο αύριο της πόλης.
Ανάμεσα σε όλες τις πλατείες της Θεσσαλονίκης, ξεχωρίζει η πλατεία Αριστοτέλους. Εντυπωσιακή σε μέγεθος και ομορφιά, δεσπόζει στο κεντρικότερο σημείο της Θεσσαλονίκης και δίνει χαρακτήρα και παλμό στην καθημερινότητα της, αφού σε αυτήν χτυπά η ζωντανή καρδιά της νύμφης του Θερμαϊκού. Κι η αλήθεια είναι, πως σε όλη την Ελλάδα, καμία άλλη πλατεία δεν αυτοπροσδιορίζει την πόλη, στην οποία ανήκει, όσο η πλατεία Αριστοτέλους τη Θεσσαλονίκη. Απόλυτα συνδεδεμένη με την ιστορία, τον πολιτισμό και την κουλτούρα των κατοίκων της, η μεγαλοπρεπής, αυτή, πλατεία, γίνεται σημείο αναφοράς για ολόκληρη την πόλη και κυριαρχεί στην τουριστική και όχι μόνο προβολή της Θεσσαλονίκης, ως αφετηρία και σταθμός των πιο ξεχωριστών διαδρομών, σε ένα ταξίδι γνωριμίας με την πόλη.
Έχετε αναρωτηθεί πόσους κρυμμένους θησαυρούς ιστορικής και πολιτιστικής αξίας κρύβει η πλατεία Αριστοτέλους και η ευρύτερη περιοχή της; Ορισμένους από αυτούς τους θησαυρούς, ελάτε να ανακαλύψουμε μαζί, μέσα από γοητευτικές διαδρομές κατά μήκος της πλατείας, που θα αποκαλύψουν τους λόγους, για τους οποίους η πλατεία Αριστοτέλους, αποτελεί, δίχως αμφιβολία, μία μικρογραφία της πολυσήμαντης ιστορίας, της ίδιας της Θεσσαλονίκης.
Πλατεία Αριστοτέλους. Η ιστορία της
Η πλατεία Αριστοτέλους, που αποτελεί τον μεγαλύτερο ενιαίο υπαίθριο χώρο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, είναι ένα ζωτικό σημείο του πολεοδομικού σχεδίου της πόλης, με ιδιαίτερη ιστορική σημασία. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της πλατείας ανατέθηκε στον Γάλλο αρχιτέκτονα Ernest Hebrart, μετά την καταστροφική πυρκαγιά, το 1917, που κατέστρεψε ένα μεγάλο ποσοστό του ιστορικού κέντρου της πόλης. Έχοντας ως πρότυπα δυτικοευρωπαϊκά αρχιτεκτονικά στυλ και με σαφή την υιοθέτηση νεοβυζαντινών προτύπων, για τη σύνδεση της αρχιτεκτονικής μορφής της πλατείας με το λαμπρό ιστορικό βυζαντινό προφίλ της πόλης, ο Hebrart προσπάθησε να δημιουργήσει έναν μνημειακό άξονα, γεμάτο από δημόσιους χώρους, που, ξεκινώντας από το νότιο παραλιακό τμήμα της πλατείας, θα έφτανε ως την πλατεία Βενιζέλου και τη Ρωμαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης.
Το φιλόδοξο αυτό αρχιτεκτονικό σχέδιο, και οι προσωπικές φιλοδοξίες του Hebrart, για τον εξωραϊσμό της Θεσσαλονίκης, ωστόσο, έμειναν ανολοκλήρωτες στο πέρασμα των χρόνων, με αποτέλεσμα η όψη των κτιρίων να απλοποιηθεί αρκετά , υιοθετώντας, σε μεγάλο βαθμό, την σημερινή αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία. Σήμερα, ξεχωρίζουν με την εκλεπτυσμένη κομψότητα τους, τα δύο γωνιακά κτίρια της οδού Αριστοτέλους, το σημερινό Ολύμπιον και το πολυτελές ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλλάς, τα μοναδικά από τα κτίρια, που έμειναν πιστά, στα αρχικά σχέδια του Hebrart. Παράλληλα, η πλατεία Αριστοτέλους χαρακτηρίζεται ως ένα σύνολο πλατείας- δρόμου, το πιο σημαντικό και αναγνωρίσιμο κτιριακό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης και μια πλατεία, που με τον έντονο κοινωνικό και πολιτιστικό της χαρακτήρα, ενώνει όλους τους κατοίκους στην φιλόξενη αγκαλιά της.
Οι αγορές Μοδιάνο και Καπάνι της πλατείας Αριστοτέλους. Χρώματα και γεύσεις Ανατολής
Η πλατεία Αριστοτέλους κρύβει μέσα της ιστορικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς μεγάλης σημασίας, απόλυτα συνδεδεμένους με την ζωή της πόλης. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία στα οποία μπορεί να βρεθεί ένας επισκέπτης περιδιαβαίνοντας τη γύρω περιοχή είναι κι οι αγορές Μοδιάνο και Καπάνι της Θεσσαλονίκης. Η αγορά Μοδιάνο, είναι η Κεντρική αγορά τροφίμων της Θεσσαλονίκης. Ανεγέρθηκε στο σημείο αυτό, από τον μηχανικό Ελι Μοδιάνο, το 1922 και καλύπτει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, μεταξύ των οδών Βασιλέως Ηρακλείου και Κομνηνών. Είναι η μεγαλύτερη διασωζομένη και η, πλέον, φημισμένη αγορά τροφίμων του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης και ένας αληθινός παράδεισος γεύσεων, αρωμάτων και χρωμάτων, με μια ανατολίτικη εσάνς, όπως αυτή, που χαρακτηρίζει τις αντίστοιχες ανατολίτικες αγορές. Η ποικιλία των προϊόντων, που προσφέρουν τα καταστήματα είναι εντυπωσιακή. Κάθε λογής από εδέσματα και μπαχαρικά δημιουργούν ένα μεθυστικό χαρμάνι αρωμάτων, την ώρα που πλανόδιοι οργανοπαίκτες σκορπίζουν μελωδίες, ανάμεσα στα πολυάριθμα ταβερνάκια, ουζερί και μεζεδοπωλεία, που αφθονούν μέσα στους χώρους της πολύβουης αγοράς.
Το Καπάνι ή αγορά Βλάλη, είναι η παλαιότερη λαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης. Στριμωγμένη, κυριολεκτικά, ανάμεσα σε πεζόδρομους, που απλώνονται γύρω από τις οδούς Εγνατίας, Κομνηνών, Αριστοτέλους και Μενεξέ, το Καπάνι θυμίζει μια περιοχή, όπου ο χρόνος δείχνει να έχει σταματήσει. Τα καταστήματα τροφίμων και λιανικού εμπορίου της αγοράς είναι, ως επί το πλείστον, διώροφα και έχουν παραδοσιακά αρχιτεκτονικά μοτίβα (παράθυρα, καμάρες) στις προσόψεις τους. Κόσμος πολύς πηγαινοέρχεται ανάμεσα στα πεζοδρομημενα δρομάκια και αναμιγνύεται με τα αρώματα και τις γεύσεις, που αναδύονται μεθυστικά από κάθε γωνιά της αγοράς, τα καταστήματα και τους όμορφους χώρους εστίασης, στον ίδιο χώρο, συνθέτοντας, έτσι, ορισμένες από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Παναγία Χαλκέων και Ρωμαϊκή Αγορά. Μια ιστορική και πολιτιστική πανδαισία
Μία υπέροχη γεύση της ιστορίας της Θεσσαλονίκης δοκιμάζει ο επισκέπτης, καθώς γύρω από την πλατεία βρίσκονται ορισμένα από τα πιο σημαντικά μνημεία- αξιοθέατα της πόλης. Η Παναγία Χαλκέων, γνωστή και ως «Κόκκινη εκκλησία», από το χρώμα των τούβλων της, βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνιά της πλατείας, δίπλα από την Εγνατία οδό. Πρόκειται για ένα αληθινό κομψοτέχνημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που χτίστηκε το 1028, στην περιοχή, όπου σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, βρισκόταν η Χαλκευτική στοά της ρωμαϊκής αγοράς, που είχε πολλά εργαστήρια χαλκωματάδων. Ο ναός σώζει στο εσωτερικό του, ανεκτίμητης αξίας θησαυρούς, όπως, για παράδειγμα, τις καταπληκτικές τοιχογραφίες, που οδηγούν την τέχνη της αγιογραφίας στο απόγειό της, καθώς αναπαριστάνουν τα σημαντικότερα κεφάλαια της θρησκευτικής ζωής, που θα καταπλήξουν, κάθε επισκέπτη, με την καλλιτεχνική αρτιότητα και αισθητική τους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί ο χώρος της Ρωμαϊκής Αγοράς, φανερώνοντας, με εύδηλο τρόπο, την ακμή, που γνώρισε η Θεσσαλονίκη, κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο χώρος, που αποτελούσε το κέντρο της δημόσιας ζωής της πόλης και, σήμερα, διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση, είναι ιδιαίτερα εκτεταμένος και φέρνει στο φως μνημεία- αξιοθέατα, με ξεχωριστή αρχαιολογική σημασία, χρονολογημένα, τα περισσότερα εξ αυτών, τον 2ο και 3ο αιώνα μ. Χ. Η αγορά απλωνόταν σε δύο κλιμακωτές πλατείες, εκ των οποίων, η επάνω πλατεία έχει, σχεδόν, τελείως ανασκαφεί. Η κάτω πλατεία, που στα χρόνια του Βυζαντίου, ονομαζόταν Μεγαλοφόρος, δεν έχει, ακόμα, ερευνηθεί. Οι δύο πλατείες επικοινωνούσαν μεταξύ τους, με ένα μνημειακό κλιμακοστάσιο, τμήματα του οποίου έχουν έρθει στο φως και εντυπωσιάζουν με την ομορφιά τους. Τα αρχιτεκτονικά λείψανα των στοών, που έχουν αποκαλυφθεί, με τους περίτεχνους κίονες, που τις κοσμούσαν, φανερώνουν την αρχιτεκτονική κομψότητα του μνημείου, ενώ το ρωμαϊκό ωδείο, που αναστηλώθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό, δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα της χρήσης του μνημείου, ως χώρος διοργάνωσης δημοσίων εορτών, αθλητικών και μουσικών αγώνων, αλλά, παράλληλα, και θηριομαχιών, ένα θέαμα ιδιαιτέρως δημοφιλές στα ρωμαϊκά χρόνια. Σε συνδυασμό με το πολύ ενδιαφέρον μουσείο της ρωμαϊκής αγοράς, ο χώρος αναδύει πτυχές του ένδοξου ρωμαϊκού παρελθόντος της πόλης, γεγονός που ανέδειξε τη Θεσσαλονίκη, σε κορυφαία πόλη εκείνης της ιστορικής περιόδου.
Μία γενναία δόση, λοιπόν, από την ιστορία, την ξεχωριστή κουλτούρα και την πλούσια γαστρονομία της Θεσσαλονίκης μπορεί να συναντήσει κάποιος στην πλατεία Αριστοτέλους. Η πλατεία, που σχεδιάστηκε για να αποτελέσει το σημείο επαφής της πόλης με τη θάλασσα και γίνεται αφετηρία για ένα μοναδικό και άκρως ενδιαφέρον ταξίδι στην ιστορία και την πολιτιστική κουλτούρα της Θεσσαλονίκης, καταφέρνει να γίνει μια πλατεία «αγκαλιά», που, με εφόδιά της, τη θέα προς το απέραντο γαλάζιο του Θερμαϊκού και την ακαταμάχητη αρχιτεκτονική ομορφιά της, θα αγκαλιάσει, στοργικά, τον καθένα, κάνοντάς τον μέτοχο, μιας ανεπανάληπτης εμπειρίας.